زمان و علائم دندان در آوردن نوزاد

داشتن دندان‌های سالم در کنار وزن گیری نوزاد بخش مهمی از سلامت کلی کودک شما است. کمک به کودک برای داشتن سلامت دهان و دندان از همان بدو تولد شروع می‌شود. هنگامیکه نوزاد شما در محدوده سنی 4 تا 7 ماهگی قرار دارد، انتظار مشاهده علائم دندان درآوردن در او را داشته باشید. فرآیند رویش دندان‌ها ممکن است باعث رنجش و بیقراری او شود. دندان‌های شیری برای رویش در محل خود باید لثه را بشکافند و بیرون بیایند که این مساله عامل ایجاد ناراحتی در نوزاد خواهد بود.

کودکان معمولا از 3 ماهگی شروع به دندان درآوردن می‌کنند اما در بعضی از کودکان شروع آن با تاخیر همراه بوده و از 12 ماهگی آغاز می‌شود. در موارد بسیار نادر هم ممکن است یک نوزاد با دندان شیری متولد شود. در نتیجه ظاهر شدن اولین دندان‌ها در 3 ماهگی یا در 12 ماهگی جای نگرانی ندارد. معمولا اولین دندان نوزاد، دو دندان جلویی پایین است.

ترتیب دندان درآوردن نوزاد در سنین مختلف

طبق تعریف آکادمی اطفال آمریکا، کودکانی که در سن 18 ماهگی دندانی ندارند، باید حتما به دندانپزشک مراجعه کنند. سن دندان درآوردن نوزاد 4 تا 15 ماهگی است که محدوده طبیعی برای ظاهر شدن اولین دندان است. بیشتر کودکان تا 11 ماهگی چهار دندان دارند، هشت دندان در 15 ماهگی، 12 دندان در 19 ماهگی، 16 دندان در 23 ماهگی و 20 دندان در 27 ماهگی دارند. جایگزین شدن دندان‌های دائمی در حدود شش سالگی شروع می‌شوند. دندان‌هایی که بیرون آمدن‌شان از الگوی طبیعی پیروی نکنند، لزوماً جای نگرانی ندارند، اما به این دندان‌ها باید دقت کرد.

تا سه سالگی تقریباً همه کودکان دارای یک مجموعه کامل از 20 دندان می‌شوند. در حدود 5 یا 6 سالگی، کودک شروع به از دست دادن دندانهای اولیه(دندان‌های شیری) خود می‌کند تا جایی برای رشد دندان‌های دائمی خود بسازد.

ترتیب رشد دندان‌ها در نوزادان به این شرح است:

• دو دندان جلوی فک پایین که در محدوده سنی ۶ تا ۱۰ ماهگی رشد می‌کنند.
• دو دندان جلوی فک بالا که بین ۸ تا ۱۳ ماهگی رشد می کنند.
• دندان های کناری فک پایین و بالا که حدود ۸ تا ۱۶ ماهگی رشد می‌کنند. معمولا دندان های فک پایین ابتدا در می‌آیند.
• دندان های آسیاب بالا و پایین در سن ۱۳ تا ۱۹ ماهگی رشد می‌کنند. باز هم معمولا دندان‌های ردیف پایین پیشتاز هستند.
• دندان های نیش در کنار دندان های جانبی در سن۱۶ تا ۲۳ ماهگی رشد می‌کنند.
• دندان های آسیاب دوم بالا و پایین در سن ۲۵ ماهگی تا ۳۳ ماهگی رشد می‌کنند.

این روند و ترتیب البته ثابت نیست و ممکن است برخی نوزادان اولین دندان خود را در بالا درآورند. این نیز مساله نگران‌کننده‌ای نیست. سخت‌ترین دندان‌ها معمولا دندان‌های اول و سپس دندان‌های نیش هستند که کودک را با چالش‌هایی جدی مواجه می‌کنند. به‌خاطر داشته باشد هیچ‌گاه نمی‌توان سنی را به عنوان بهترین زمان دندان درآوردن نوزاد مطرح کرد.

اولین نشانه های دندان‌ درآوردن کودکان

بهتر است بدانید دندان درآوردن کودکان برای او اولین چالش سخت زندگی‌اش است. دندان‌ها برای شکافتن لثه نیاز به انرژی زیادی داشته و باعث تغییر شکل و شکافتن لثه برای خروج می‌شوند. به‌همین دلیل نوزادتان دچار درد می‌شود. جالب است بدانید برخی نوزادان همزمان دو یا چند دندان باهم در می‌آورند که در این حالت علائم شدیدتری دارند.

از میان نشانه های دندان درآوردن نوزاد، اولین نشانه دندان درآوردن کودک، ملتهب و قرمز شدن لثه و بروز دانه‌های سفید رنگ روی لثه است. بعضی از دندان‌ها بیش از سایرین باعث ایجاد درد در کودک می‌شوند. معمولاً اولین دندان از همه حساس‌تر است. گاهی دندان آسیاب از بقیه دندان‌ها بیشتر اذیت می‌کند زیرا سطح مقطع این دندان‌ها بزرگ‌تر است و نمی‌تواند مانند دندان‌های نیش جلویی خوب لثه را بشکافد.

علایم رایج دندان درآوردن نوزاد

به صورت کلی دندان درآوردن نوزاد علائمی دارد که ممکن است به دنبال دندان در آوردن در بچه‌ها دیده شود عبارتند از:

• تب دندان درآوردن
• بد غذایی و پرهیز از غذا خوردن به دلیل درد لثه
• التهاب پوست و جوش زدن اطراف دهان به دلیل آبریزش زیاد دهان
• تورم و قرمزی لثه
• تمایل به گاز گرفتن، جویدن و مکیدن اشیاء در نوزاد
• بی‌خوابی شبانه
• بی قراری، نق زدن و گریه کردن کودک
• سرخ شدن گونه ‌ها
• بد خلق شدن
• کشیدن یا مالیدن گوش ها

البته باید دقت داشت هنگام مشاهده تب، اسهال یا استفراغ حتما با پزشک مشورت شود. این علائم ممکن است از بیماری دیگری باشد که نیاز به درمان سریع دارد. معمولا تب دندان درآوردن بیشتر از ۳۸ درجه نخواهد شد و زود برطرف می‌شود. همچنین این علائم دندان درآوردن هیچگاه با آبریزش بینی یا سرفه دیده نمی‌شوند. بنابراین درصورت مشاهده هر علامت دیگری در کنار این علامت‌ها و عدم بهبودی آن‌ها پس از ۲۴ ساعت باید سریع با پزشک مشورت کرده در صورت لزوم مراجعه حضوری داشته باشید. باید اضافه کرد از نظر دندان درآوردن باعث تب و اسهال نمی‌شود و این مساله ممکن است نشانی از عفونت‌های دستگاه گوارشی نوزاد ناشی باشد. عفونتی که به دلیل به‌ دهان بردن اشیاء مختلف توسط نوزاد ایجاد شده است.

چرا دندان‌های شیری مهم هستند؟

دندان‌های شیری به چهره کودک شکل می‌دهند، باعث جایگیری دندان‌های دائمی در جای مناسب می‌شوند و در یادگیری غذا خوردن و صحبت کردن بسیار مهم هستند. به همین دلیل مراقبت از آنها مهم است.

دندانهای شیری نسبت به دندانهای دائمی دارای مینای بیرونی نازک‌تر (مینای دندان ماده‌ای نازک، سخت و سفید است که دندان را پوشانده) هستند. این باعث می‌شود بیشتر در معرض خطر پوسیدگی زودرس باشند، جالب است که حتی قبل از ظاهر شدن اولین دندان ممکن است روند پوسیدگی آن‌ها شروع شود. پوسیدگی در اثر باکتری‌ها ایجاد می‌شود و تماس دندان‌ها با مایعات شیرین مانند شیر خشک، شیر گاو، آب میوه و حتی شیر مادر (که حاوی قند است) و عدم تمیز شدن مناسب آن‌ها باعث تسریع این روند می‌شود.

پوسیدگی دندان در اوایل کودکی می‌تواند بر سلامت کودک تأثیر بگذارد و ایجاد درد هم بکند و خوابیدن، غذا خوردن یا صحبت کردن فرزند شما را هم دشوار کند. پوسیدگی دندان همچنین ممکن است بر توانایی تمرکز و روند یادگیری کودک تأثیر بگذارد. کودکانی که در سنین پایین دچار پوسیدگی دندان می‌شوند، در سن‌های بالاتر هم بیشتر از مشکلات و بیماری‌های دندان رنج خواهند برد.

علت زود دندان درآوردن نوزاد چیست؟

موارد متعددی ممکن است به‌عنوان علت زود دندان درآوردن نوزاد نقش داشته باشند. بعضی اوقات، دیر درآمدن دندان به سادگی یک ویژگی خانوادگی است یعنی موضوع ژنتیکی است. نوزادان نارس و با وزن کم زمان تولد هم ممکن است دچار تاخیر دندان درآوردن شوند و دندان‌های آن‌ها ممکن است نقایصی در مینای دندان داشته باشند. برخی ناهنجاری‌های ژنتیکی نادر هم باعث ایجاد دندانهای ضعیف و دیرتر ظاهر شدن دندانها می‌شود. سوء تغذیه و کمبود ویتامین D و بیماری ریکتز هم می‌توانند باعث تاخیر درآمدن دندان‌ها شوند، و البته دیر بیرون آمدن دندان‌ها در موارد نادری ممکن است نشانه سندرم داون، کم کاری غده هیپوفیز یا بیماری‌های رشدی مشابه باشد.

تاخیر در دندان درآوردن خطرناک است؟

تاخیر در درآمدن دندان‌ها، وقتی همراه با مشکلات دیگر سلامتی نباشند، جای نگرانی جدی ندارد، اما این گروه از کودکان ممکن است در آینده بیشتر در معرض مشکلات دندانپزشکی باشند. در بیشتر کودکانی که دیر دندان درمی‌آورند، این تأخیر فقط فرصتی برای والدین است که زمان بیشتری از لبخندهای با لثه و بدون دندان کودک خود لذت ببرند. با این وجود، والدین باید برای کودکانی را که دندان‌هایشان دیرتر از برنامه معمول اعلام شده ظاهر می‌شوند، یک ویزیت دندانپزشکی ترتیب دهند. به خصوص اگر نگران باشند که تأخیر در زمان دندان درآوردن ممکن است مسئله جدی‌تری را نشان بدهد.

راه‌کارهایی برای کاهش درد و بی‌قراری دندان درآوردن

کاهش درد و التهاب نوزاد هنگام دندان درآوردن یک دغدغه برای پدران و مادران جوان و کم‌تجربه است. با انجام اقدامات زیر میتوانید به کاهش درد لثه کودک خود کمک کنید.

• لثه‌های کودک را با مسواک انگشتی تمیز ماساژ دهید.
• چیزی را برای جویدن به کودک بدهید. استفاده از دندانگیرها برای کاهش درد دندان.
• به کودک غذاهای سرد بدهید. زیرا چیزهای سرد برای کم کردن درد می‌تواند کمک کننده باشد.
• از ژل‌های بی حسی و مسکن بدون تجویز پزشک استفاده نکنید.
• از بدو تولد تا یک سالگی دو بار در روز لثه‌های کودک را با یک پارچه نرم و تمیز و مرطوب تمیز کنید.

نکات مسواک زدن برای کودکان

• برای کودکان و نوزادان تا 3 سال حدود یک ارزن خمیردندان و برای کودکان 3 تا 6 ساله حدود یک نخود خمیر دندان استفاده کنید.
• زمان مسواک زدن را به تدریج بیشتر کنید. حداقل دو بار در روز این کار را انجام دهید، یک مرتبه قبل از خواب و یک بار هم در زمانی که متناسب با روال روزانه شما است.
• طبیعی است که خیلی از کودکان دوست نداشته باشند دندان‌های خود را مسواک بزنند، بنابراین ممکن است مسواک زدن کودک به یک چالش بدل شود. اما شما نباید خسته شوید و باید تلاش خود را ادامه دهید. مسواک زدن را به یک بازی تبدیل کنید، یا همزمان با کودک خودتان هم دندانهای‌تان را مسواک بزنید. یا می‌توانید در حضور او مسواک بزنید و سپس به او کمک کنید تا مسواک بزند.
• ساده ترین راه برای مسواک زدن دندان کودک، نشاندن آنها بر روی زانو و پاهای خود است. در این حالت سر آنها روی سینه شما قرار می‌گیرد. برای کودکان بزرگتر، بهترین کار این است که پشت سر آنها بایستید و سر آن‌ها را به عقب کج کنید.
• دندانها را به شکل دایره‌های کوچک مسواک بزنید و دقت کنید که مسواک تمام سطوح دندان را پوشش دهد. کودک را ترغیب کنید تا بعد از مسواک زدن خمیردندان را به بیرون تف کند.
• حتما بر مسواک زدن کودک نظارت کنید تا مطمئن شوید که کودک شما مقدار مناسبی از خمیردندان را روی مسواک می‌گذارد. خوردن خمیر دندان برای کودک مناسب نیست.
• تا زمانی که مطمئن شدید که کودک می‌تواند خودش به تنهایی مسواک زدن را انجام دهد به او کمک کنید. در مورد اغلب کودکان سنی که مسواک زدن به شکل مناسب و صحیح انجام می‌شود 7 سالگی و بیشتر است.