تغذیه کودک, سلامت و ایمنی, نوزاد و کودک
بهترین زمان دادن قطره مولتی ویتامین به نوزاد
آذر
دریافت مقادیر کافی از ویتامین‌ها و مواد معدنی برای اطمینان از سلامت و رشد کودکان بسیار مهم است. معمولا بیشتر بچه‌ها مقادیر کافی از مواد مغذی را از طریق یک رژیم غذایی متعادل دریافت می‌کنند، خصوصا بعد از شروع غذای کمکی کودک. اما در شرایط خاصی ممکن است کودکان به مکمل ویتامین یا مواد معدنی که مهم‌ترین آنها قطره آهن کودکان است، نیاز داشته باشند. همه می‌دانیم که بهترین تغذیه برای نوزاد تازه متولد شده چیزی به جز تغذیه با شیر مادر نیست. شیر مادر حاوی ترکیباتی بسیار مقوی است که همه نیازهای کودک را برای رشد تامین می‌کند. نخستین شیری که درست پس از زایمان از سینه مادر ترشح می‌شود، آغوز نام دارد. این ماده غلیظ و زرد رنگ حاوی آنتی‌بادی‌هایی است که از بدن نوزاد در برابر عوامل بیماری‌زا و عفونت پیشگیری می‌کند. با این حال متاسفانه شیر مادر از لحاظ داشتن ویتامین D غنی نیست و به همین دلیل معمولا توصیه می‌شود که از روز پانزدهم پس از تولد به کودک قطره مولتی ویتامین داده شود. شیرخوارانی که شیر مادر می خورند، از هر نظری در وضعیت بهتری نسبت به شیرخوارانی هستند که با شیرخشک تغذیه می‌شوند.
آیا همه نوزادان به مکمل مولتی ویتامین نیاز دارند؟
به جز اینکه باید با ممنوعات غذایی نوزاد قبل از یک سالگی کاملا آشنا باشید، حتما باید این موضوع را هم بدانید که کودک شما قبل یا بعد از 6 ماهگی به مصرف مکمل مولتی ویتامین نیاز دارد یا نه و یا اینکه اساسا بهترین زمان دادن قطره مولتی ویتامین به نوزاد چه موقع است و به چه عواملی بستگی دارد؛ سن کودک، رژیم غذایی او و اینکه از شیر مادر تغذیه می‌کند یا شیر خشک همگی در دادن مولتی به کودک تاثیر دارند.
چه نوزادانی باید از قطره مولتی ویتامین استفاده کنند؟
قطره مولتی ویتامین عموما توسط پزشک برای نوزادانی تجویز می‌شود که از شیر مادر تغذیه می‌کنند بنابراین اگر به هر دلیل قرار است نوزاد از شیر خشک استفاده کند، شاید دیگر لزومی برای مصرف قطره مولتی ویتامین وجود نداشته باشد. همان‌طور که در مقدمه اشاره کردیم مقدار ویتامین D در شیر انسان اندک است و کمبود ویتامین دی نیز عوارض ناگواری همچون راشیتیسم و نرمی استخوان را ممکن است به همراه داشته باشد و بنابراین باید از آن پیشگیری به عمل آورد.
همچنین اگر کودک زودتر از موعد به دنیا آمده باشد و یا از لحاظ سلامتی مشکل خاصی داشته باشد نیز لازم است تا به صورت روزانه قطره مولتی ویتامین به او بدهید. مادرانی که وگان هستند و از رژیم غذایی گیاه‌خواران تبعیت می‌کنند، نیز باید حتما به فرزند خود قطره مولتی ویتامین بدهند زیرا در این صورت ممکن است علاوه بر ویتامین D کمبود ویتامین B12 نیز برای کودک رخ دهد.
مصرف مولتی ویتامین قبل از 6 ماهگی
در اکثر موارد، شیر مادر تقریباً همه مواد مغذی و ویتامین‌هایی را که کودک برای چهار تا شش ماه اول نیاز دارد، فراهم می‌کند. شیر خشک‌ها هم با انواع ویتامین‌ها و مواد مغذی غنی می‌شوند و اگر کودک شما روزانه حداقل 500 میلی‌لیتر شیر خشک دریافت می‌کند، به هیچ مکمل ویتامینی احتیاج ندارد.
با این وجود در این مورد استثنائاتی هم وجود دارد. به‌عنوان‌مثال تمامی شیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، یا نوزادانی که شیر خشک کمتر از مقدار ذکرشده در بالا (500 میلی‌لیتر در روز) مصرف می‌کنند، نیاز به دریافت مکمل‌های ویتامین D خواهند داشت. معمولاً قطره آهن نیز از 4 ماهگی تجویز می‌شود. نوزادان نارس نیز در هنگام تولد ذخیره آهن کمتری دارند و معمولاً از همان ابتدای تولد نیاز به مصرف مکمل آهن دارند.
مصرف مولتی ویتامین بعد از 6 ماهگی
استفاده از مولتی ویتامین باید با نظر پزشک باشد. بعد از 4 تا 6 ماهگی، چون رژیم غذایی کودک شما به‌تدریج از رژیم غذایی تمام مایع به رژیم غذایی حاوی مقداری غذای جامد تغییر می‌کند، پزشک ممکن است نیاز بداند که برای کودکتان از مکمل‌های ویتامین دیگری نیز استفاده کند. كودكان در این سنین به‌سرعت در حال رشد هستند و به‌خصوص اگر رژیم غذایی متنوعی نداشته باشند ممکن است با کمبود ویتامین A و C مواجه شوند. دریافت مقادیر کافی ویتامین D نیز از طریق غذا دشوار است. به همین دلیل معمولاً پزشک اطفال توصیه می‌کند که به همه کودکان 6 ماهه تا 5 ساله هر روز مکمل‌های مولتی ویتامین حاوی ویتامین‌های A، C و D داده شود. در اینجا نیز، کودکانی که بیش از 500 میلی‌لیتر در روز شیر خشک می‌خورند، نیاز به دریافت این مکمل ندارند.
زمان دادن قطره ویتامین D در نوزادان
به جز اینکه مصرف ویتامین D در دوران بارداری لازم و ضروری است، این ویتامین باید بعد از تولد نوزاد نیز به موقع مورد استفاده قرار بگیرد. بدن ما بعد از قرار گرفتن در معرض آفتاب، ویتامین D می‌سازد؛ اما کودک شما در شش ماه اول به‌هیچ‌وجه به میزان کافی آفتاب نمی‌خورد؛ بنابراین ویتامین D کافی از این طریق دریافت نمی‌کند، حتی اگر در مکانی نسبتاً آفتابی زندگی کنید. از طرفی پوست نوزادان بسیار جوان، نازک و لطیف است و هر دقیقه قرار گرفتن او در معرض آفتاب، خطر ابتلا به سرطان پوست و بروز چین‌وچروک در بزرگسالی را افزایش می‌دهد. ضد آفتاب کمک می‌کند تا نوزادان از خطرات ذکرشده در امان باشند، اما در عوض، پرتوهایی را که باعث می‌شود بدن ویتامین D بسازد نیز مسدود می‌کند.
نکته مهم دیگر این است که تنها مقادیر کمی ویتامین D از طریق شیر مادر به نوزادان منتقل می‌شود. به همین دلیل است که آکادمی اطفال آمریکا ( AAP ) توصیه می‌کند که از چند روز اول زندگی، به نوزاد شیرخوار خود به‌طور روزانه 400IU ویتامین D بدهید. حتی اگر خود شما هم از مکمل ویتامین D استفاده می‌کنید باز هم نیاز است که به نوزاد شیرخوار خود این مکمل را بدهید. به نوزادانی که روزانه بیش از 500 میلی‌لیتر شیر خشک مصرف می‌کنند، نباید مکمل مولتی ویتامین داده شود. این امر به این دلیل است که شیر خشک‌ها غالباً با ویتامین D و سایر مواد مغذی تقویت شده است؛ اما اگر کمتر از این مقدار شیر خشک مصرف می‌کنند، به آنها نیز باید مکمل ویتامین D داده شود.
ویتامین D همراه با ویتامین A به شکل قطره AD از 15 روزگی نوزاد تجویز می‌شود. در مورد اینکه چند قطره ویتامین AD برای نوزادان لازم است باید بگوییم که معادل 1 سی‌سی یا حدود 20 قطره. این شکل از مصرف قطره AD می تواند 400 واحد ویتامین D و 1500 واحد ویتامین A به بدن کودک برساند. ویتامین A نیز برای سلامت سیستم ایمنی، پوست و بینایی نوزاد مهم است.
مصرف آهن در نوزادان
شیر مادر و شیر خشک هر دو حاوی آهن هستند، اما تقریباً زمانی که کودک شما مصرف غذاهای جامد را شروع می‌کند (حدود 6 ماهگی)، زمان دادن قطره آهن به نوزاد نیز فرا می‌رسد. شما میتوانید زمان و نحوه دادن قطره آهن به نوزاد را نیز دز سایت بیبی ماما مطالعه کنید.
تا قبل از 6 ماهگی نیاز روزانه نوزاد به آهن حدود 0.27 میلی‌گرم در روز بود که از طریق تغذیه با شیر مادر یا شیر خشک تأمین می‌شود، اما در 6 تا 12 ماهگی به 11 میلی‌گرم در روز افزایش می‌یابد. دادن قطره آهن به نوزاد تقریباً از 4 ماهگی یا 6 ماهگی بسته به نظر پزشک آغاز می‌شود.
درصورتی‌که کودک شما از منابع غذایی حاوی آهن استفاده کند هم آهن مورد نیاز بدنش تأمین می‌شود. منابع غذایی حاوی آهن شامل : گوشت‌های خالص، غلات و حبوبات پوره شده مانند عدس، لوبیا و غیره است. از این مواد غذایی در سویق کودک نیز استفاده می‌شود.
اگر شما و پزشک کودکتان احساس کنید که کودک شما به حد کافی از غذاهای غنی از آهن استفاده نمی‌کند، قطره آهن تجویز خواهد شد. نوزادان نارس نیز در هنگام تولد ذخیره آهن کمتری دارند و معمولاً از بدو تولد باید قطره آهن استفاده کنند.
معمولاً نوزادان باید روزانه 10 تا 15 قطره آهن دریافت کنند. برای اینکه از سیاه شدن دندان‌های نوزاد پیشگیری کنید، باید قطره آهن را در انتهای دهان کودک و داخل حلق او بریزید. رنگ مدفوع بعد از دادن قطره آهن به نوزاد تیره می‌شود و این جای نگرانی ندارد.
مواد غذایی حاوی ویتامین C جذب آهن را در بدن افزایش می‌دهند. این منابع غذایی شامل مرکبات، کیوی، توت‌فرنگی، کلم بروکلی و گوجه‌فرنگی می‌شود.
اهمیت مصرف ویتامین B12 توسط مادران شیرده
ویتامین B12 برای تکامل سیستم عصبی و جلوگیری از کم‌خونی در کودکان بسیار مهم است. درصورتی‌که کودکی با کمبود این ویتامین مواجه شود در دراز مدت عوارض متعددی برای او ایجاد می‌شود. غلظت این ویتامین در خون مادر با غلظت آن در شیر مادر برابر است؛ بنابراین مادران شیرده درصورتی‌که به مقدار کافی از ویتامین B12 استفاده کنند، کودکانشان با کمبود مواجه نخواهند شد.
این ویتامین به‌طور طبیعی در ماهی، گوشت، مرغ، تخم‌مرغ، شیر و محصولات لبنی یافت می‌شود. اگر در حال شیردهی هستید و به دلایلی چون گیاهخوار بودن یا علاقه نداشتن به گروه‌های غذایی بالا، به مقدار کافی از این ویتامین استفاده نمی‌کنید، باید حتماً یک مکمل حاوی ویتامین B12 مصرف کنید. نیاز شما به مصرف این ویتامین در دوران شیردهی از دوران بارداری نیز بیشتر است.
این نگرانی معمولاً در مورد کودکانی که از شیر خشک استفاده می‌کنند، وجود ندارد؛ زیرا اکثر شیر خشک‌ها با ویتامین‌های مختلف ازجمله ویتامین B12 غنی شده‌اند. دیگر ویتامین‌های موجود در شیر خشک شامل آسکوربات سدیم، اینوزیتول کولین، آلفا توکوفرول استات، نیاسینامید، پنتوتنات کلسیم، ریبوفلاوین، ویتامین A، هیدروکلروین پیروکسین، مونونیترات تیامین، اسید فولیک، فیلوکوئینون، بیوتین، ویتامین D3 هستند.
اهمیت مصرف ویتامین DHA توسط مادران شیرده
DHA، یک اسید چرب امگا 3 است که برای رشد مغز و چشم در نوزادان مهم است. شما باید از مقادیر کافی این ویتامین در رژیم غذایی خود استفاده کنید تا در شیر شما نیز ظاهر شود و کودکتان با کمبود مواجه نشود. این اسید چرب در روغن ماهی، تخم‌مرغ، آووکادو و برخی منابع غذایی دیگر وجود دارد. کودکانی که از شیر خشک استفاده می‌کنند با این کمبود مواجه نمی‌شوند زیرا شیر خشک‌ها با مقادیر کافی از اسید چرب DHA غنی شده‌اند.
قطره AD بهتر است یا مولتی ویتامین ؟
از نظر مقدار ویتامین D هیچ تفاوت عمده‌ای میان قطره AD و مولتی ویتامین وجود ندارد. اما برخی از نوزادان آلرژی مادرزادی دارند و یا سابقه حساسیت در اطرافیان آنها زیاد است. در این صورت معمولا توصیه می‌شود که از قطره AD به جای مولتی ویتامین استفاده کنند. زیرا در مولتی ویتامین به جز ویتامین‌ها ممکن است ترکیبات دیگری وجود داشته باشد که بدن نوزاد به آنها واکنش آلرژیک نشان دهد. در مولتی ویتامین به جز ویتامین‌های A و D از ویتامین‌های دیگری نیز استفاده می‌شود که البته مصرف آنها اجباری نیست زیرا معمولا این مواد مغذی از طریق شیر مادر به خوبی تامین می‌شوند.
نحوه مصرف قطره مولتی ویتامین برای نوزاد
مولتی ویتامین را به چندین روش می‌توان به نوزاد داد:
-
دادن مولتی ویتامین با قطره چکان
در تمام مکمل‌های مولتی ویتامین که برای نوزادان فرموله شده‌اند معمولا قطره چکان وجود دارد. اگر می‌خواهید از قطره چکان استفاده کنید، طبق مراحل زیر پیش بروید:
- به مقدار مصرف دقت کنید. لازم نیست تمام قطره چکان را پر کنید. فقط به مقداری که توصیه شده است از قطره مولتی ویتامین استفاده کنید. زیرا مصرف خارج از دوز آن عوارض جانبی ناخوشایندی خواهد داشت.
- قطره چکان را در کنار گونه نوزاد قرار داده و محتویات را در آنجا بچکانید. دقت کنید که چکاندن مولتی ویتامین پشت گلوی نوزاد ممکن است موجب خفگی وی شود.
-
دادن مولتی ویتامین با قاشق
بسیاری از پزشکان متخصص اطفال توصیه می‌کنند که مکمل مولتی ویتامین را با استفاده از یک قاشق مرباخوری به نوزاد بدهید. به این منظور باید با استفاده از قطره چکان موجود در بسته‌بندی محصول ۲۰ تا ۲۵ قطره از مولتی ویتامین را در قاشق ریخته و به آرامی به کودک داد.
-
دادن مولتی ویتامین در ترکیب با آبمیوه یا شیر
اگر با استفاده از قطره چکان و یا قاشق موفق به دادن مولتی ویتامین به نوزاد خود نمی‌شوید، میتوانید مقدار تعیین شده از مولتی ویتامین را در شیشه شیر ریخته و در ترکیب با شیر خشک و یا شیر مادر به نوزاد بدهید. سعی کنید مقدار شیر اندکی درون شیشه بریزید. زیرا اگر همه آن توسط کودک خورده نشود، مولتی ویتامین به طور کامل و به اندازه کافی مصرف نشده و کار شما بی فایده به حساب می‌آید.
همچنین میتوانید مولتی ویتامین را در ترکیب با آبمیوه نیز به کودک بدهید. البته بهتر است در این زمینه سن کودک را در نظر بگیرید زیرا در برخی از سنین کودکان مجاز به خوردن برخی از آبمیوه‌ها نیستند. چنانچه کودک پس از خوردن مولتی ویتامین آن را تف کرد یا اینکه استفراغ کرد، لازم نیست بار دیگر مکمل را به وی بدهید. اما اگر هر بار این اتفاق می‌افتد، حتما در این رابطه با پزشک مشورت کنید.
کلام آخر
نحوه مصرف قطره مولتی ویتامین برای نوزاد با استفاده از قطره چکان، قاشق مرباخوری یا در ترکیب با شیر و آبمیوه درون شیشه شیر می‌تواند باشد. دقت داشته باشید که برای کودکانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، مصرف مولتی ویتامین باید از روز پانزدهم تولد آغاز شود. اما در مورد قطره آهن این‌طور نیست. اغلب توصیه می‌شود که پس از پایان شش ماهگی قطره آهن را به کودک خود بدهید تا از بروز کم‌خونی پیشگیری به عمل آید.