راهنمای وزن گیری نوزاد

وزن گیری نوزاد یکی از عوامل مهم در شناسایی وضعیت سلامتی نوزاد می باشد. نوزادان فارغ از نوع زایمان، نژاد، ملیت و محل تولدشان جهت رشد و تکامل خود، نیاز به فاکتور دقیقی جهت ارزیابی رشد و تکامل خود دارند و وزن گیری نوزادان از جمله این عوامل تعیین کننده است که نیاز به دقت و توجه دارد.  اندازه گیری وزن کودک یک ملاک دقیق و با ارزش جهت متخصصان اطفال، ماماها و مسئولین بهداشت هر ناحیه و منطقه ای جهت ارزیابی رشد نوزاد را فراهم می کند.

اینکه برای وزن‌گیری نوزاد چه باید کرد، دغدغه تمام مادران است. وزن گیری نوزاد در شش ماه اول و بعد در یک سال اول زندگی موضوع بسیار مهمی است که به فاکتورهای زیادی بستگی دارد. گرچه برای ارزیابی وزن گیری نوزاد دختر و پسر، نمودار رشدی جداگانه‌ ای وجود دارد و جدول وزن‌گیری نوزادان بر اساس جنسیت مجزا است و چنانچه نوزاد به تناسب جنس، سن و نوع تغذیه‌ای که دارد، خارج از نمودار رشد باشد، باید وضعیت سلامتی‌اش بررسی شود، اما قرار هم نیست تمام نوزادان و کودکان به یک شکل و سیاق رشد کنند و دقیقا مطابق نمودار و جدول وزن گیری باشند. با این وجود همیشه بهترین غذاها برای وزن گیری نوزاد را انتخاب کنید.

اهمیت وزن‌گیری در نوزادان

اهمیت وزن‌گیری و بررسی آن در کودکان، غیر از آنکه بسیاری از موارد مربوط به سلامت آنها را مشخص می‌کند، به این دلیل است که وقتی سرعت وزن‌گیری کودک متناسب نیست، ممکن است دچار یک عارضه به نام ناتوانی از افزایش وزن یا اختلال در رشد تشخیص داده شود. این اتفاق معمولاً زمانی می‌افتد که کودک به خوبی شیر نمی‌خورد یا بدن او در جذب مواد مغذی یا استفاده از آنها موفق نیست. این می‌تواند به دلیل مشکل تغذیه، مشکلات گوارشی، بیماری‌های ارثی مثل فیبروزسیستیک یا عارضه‌های دیگری باشد که حتماً باید تحت نظر یک پزشک متخصص قرار بگیرد، پس سعی کنید وزن‌گیری مناسب نوزادتان را جدی بگیرید.

کاهش وزن نوزاد در هفته اول تولد

به محض اینکه از بیمارستان ترخیص شدید وزن نوزاد شما نسبت به زمان زایمان حدود 5 الی 10 درصد کاهش پیدا می کند. نگران این موضوع نباشید. در این زمان مایعات اضافی که در هنگام رشد کودک در رحم در بدن او جمع شده است دفع خواهد شد و این مقدار کاهش وزن کاملا طبیعی است. به علاوه بلافاصله بعد از زایمان، مادر شیر ندارد و چند روزی طول می کشد تا هم شیر مادر به خوبی تولید شود و هم نوزاد به دنیا و تغذیه جدید خود عادت کند. بعد از 5 روز الی یک هفته نوزادتان دوباره شروع به وزن گیری می کند و در عرض 10 الی 14 روز دوباره وزن زمان تولد خود را به دست می آورد.

متخصص اطفال شما در معاینات کودک ، به احتمال زیاد در سن 1 ، 2 و 4 هفتگی ، وزن کودک را کنترل می کند. اگر پزشک شما قرار ملاقات های کمتری را تعیین کرده است ، هر وقت بخواهید می توانید کودک خود را برای معاینه وزن نزد پزشک ببرید.

میزان و نحوه رشد نوزاد بعد از تولد تا یک سالگی

نوزادان سالم بعد از تولد دارای اندازه رشدهای مختلف هستند. دستورالعمل های کلی برای رشد نوزاد در سال اول به شکل زیر می باشد:

• از بدو تولد تا 6 ماهگی ، کودک ممکن است 1 تا 1.2 اینچ (حدود 2.5 تا 3 سانتی متر) در ماه رشد کند و هفته ای 5 تا 7 اونس (حدود 140 تا 200 گرم) وزن اضافه کند. انتظار داریم کودک شما تقریباً در سن 5 ماهگی 2 برابر وزن تولد خود را داشته باشد.
• از سنین 6 تا 12 ماهگی ، کودک تقریبا حدود 1 سانتی متر در ماه رشد می کند و هفته ای 3 تا 5 اونس (حدود 85 تا 140 گرم) وزن اضافه خواهد کرد. انتظار داریم کودک شما تقریباً در سن 1 سالگی 3 برابر وزن تولد خود را به دست آورد.

پزشک کودک شما رشد کودکتان را در معاینات معمول کودک بعد از تولد که طبق یک برنامه مشخص انجام می شود کاملا پیگیری می کند و احتمالاً رشد کودک شما را با توجه به یک نمودار رشد استاندارد نشان می دهد.

بخاطر داشته باشید که بسیاری از نوزادان سالم در برخی از دوره های کوتاه، رشدشان متوقف می شود و یا حتی وزن کم می کنند اما مسئله خاصی نیست و موقتی می باشد. نگرانی زمانی به وجود می آید که بعد از یک معاینه و اندازه های رشد مناسب در جلسه بعدی ملاقات با پزشک، وزن کودک اضافه نشده باشد. در نتیجه وضعیت روزانه و لحظه ای کودک شما تعیین کننده نحوه رشد او نیست و تنها نمودار رشد نوزادتان و مقایسه آن با نمودارهای رشد استاندارد این وضعیت را مشخص می کند.

میانگین وزن نوزاد در بدو تولد چقدر است؟

میانگین وزن نوزادان در نژادها و قومیت های مختلف متفاوت است. بنابراین نمی توان عدد دقیقی به عنوان میانگین وزن نوزاد در بدو تولد مشخص کرد. اما آمار نشان می دهد از هر 10 نوزاد وزن 8 تای آن ها بین 2 کیلو و 200 گرم تا 5 کیلو و 200 گرم می باشد. اگر نوزاد شما نیز در بدو تولد در این محدوده قرار بگیرد دلیلی برای نگرانی در مورد وزن نوزاد وجود ندارد. اما در صورتی که وزن نوزاد کمتر یا بیشتر از این محدوده باشد، احتمال دارد پزشک یک سری آزمایش های اضافی را برای نوزاد شما تجویز نماید تا از سلامت کامل نوزاد مطمئن شود.

چه عواملی در وزن نوزاد تازه متولد شده شما نقش دارند؟

شاید برایتان این سوال پیش بیاید که چه چیزی باعث می شود وزن کودک من بیشتر یا کمتر از محدوده وزن طبیعی باشد؟ عوامل مختلفی در وزن یک نوزاد تازه متولد شده نقش دارند که عبارتند از:

• رژیم غذایی مادر و وزن مادر پیش از بارداری و در حین بارداری
• سلامت قبل از تولد ، از جمله میزان نوشیدن الکل ، سیگار کشیدن یا دیابت
• ژنتیک پدر و مادر
• سن مادر (مادران بسیار جوان نوزادان با وزن پایین تری به دنیا می آورند.)
• جنسیت کودک (پسرها معمولا سنگین تر هستند.)
• فرزند اول بودن (فرزندهای اول کوچک تر از فرزندهای بعدی خواهند بود.)
• دوقلو یا چندقلو بودن نوزاد (چند قلوها وزن کمتری نسبت به یک قلوها دارند.)
• نژاد کودک (نوزادان سفیدپوست گاهی بزرگتر از نوزادان سیاه یا آسیایی و آمریکایی هستند.)

چطور بفهمم کودک من به اندازه کافی شیر می خورد؟

اگر مطمئن نیستید که نوزاد شما به اندازه کافی شیر دریافت می کند ، از روش زیر استفاده کنید:

اگر کودک شما به اندازه کافی شیر بخورد ، معیار و ملاک تغذیه مناسب نوزاد مشاهده 4  تا 8 عدد پوشک مرطوب در روز و تعویض حداقل 2 پوشک کثیف در طول 24 ساعت است که به شما اثبات می کند که کودک شما به اندازه کافی شیر دریافت می کند. کودکانی که با شیر خشک تغذیه می شوند پوشک کمتری مرطوب می کنند.

فواصل زمانی اندازه گیری وزن :

• ماهی یکبار – تا شش ماهگی
• هر دو ماه یکبار – از 6 ماهگی تا 12 ماهگی
• از 12 ماه به بعد – هر سه ماه یک بار

مولتی ویتامین برای وزن‌گیری نوزاد چه تاثیری دارد؟

مولتی ویتامین‌ها در وزن‌گیری نوزادن بسیار مهم هستند. لذا اگر می‌پرسید که برای وزن‌گیری نوزاد چه باید کرد؟ باید بگوییم که در کنار تغذیه درست نوزاد، توجه به خواب او و نوازش او، باید از مولتی ویتامین برای وزن گیری نوزاد نیز استفاده کنید. برای استفاده از مولتی ویتامین‌ها حواستان را جمع کنید که زیاده‌روی نکنید. هر مولتی‌ویتامینی را با نظر پزشک و میزانی که پزشک تعیین کرده است، مصرف کنید. استفاده بیش از اندازه از مولتی ویتامین‌ها نه تنها در وزن گیری نوزادان تاثیری ندارد، بلکه اثرات سوئی نیز به همراه دارد.

* قطره مولتی ویتامین AD برای وزن گیری نوزاد است که باید از روز 15 تولد و تا دو سالگی به او خورانده شود. تاثیر این قطره مولتی ویتامین برای وزن گیری نوزاد و کودک اثبات شده است، اما توجه داشته باشید که فقط زیر نظر پزشک متخصص و به میزانی که او تعیین می‌کند، از مولتی‌ویتامین‌ها استفاده کنید.

* ویتامین A  برای رشد و نمو و ترمیم بافت‌های بدن، پوست، مو، چشم، دندان، لثه و تقویت سیستم ایمنی نوزاد موثر است. کمبود ویتامین A  و استفاده بیش از اندازه از ویتامین A هر دو خطرساز است.

* ویتامین D، ویتامین دیگری است که بدن نوزاد به آن نیاز دارد و باید به کمک مکمل‌ها تامین شود.

سوالات متداول درباره تغذیه و وزن گیری نوزاد

• چه هنگامی برای اولین بار مواد غذایی باید پیشنهاد شوند؟

در سن ۶ ماهگی، سیستم هضمی، توانایی بلعی و كنترل زبان فرزند شما به‌ اندازه كافی توانمند شده‌اند تا بتوانند بعضی مواد غذایی جامد را مصرف كنند. همچنین باید توجه داشته باشید كه فرزند شما به مواد غذایی كه مصرف می‌كنید نگاه می‌‌كند و خواستار گرفتن و در دهان كردن می‌باشند. این‌ها نشان دهنده‌ی آمادگی فرزند شما برای مصرف غذاهای جامد هستند.

• چه غذاهایی برای اولین بار باید مصرف شوند؟

غلات بر پایه‌ی برنج غذاهای مناسبی برای شروع هستند. مطمئن شوید كه غلات مصرفی فرزندتان با آهن غنی شده باشد، زیرا كه در حدود سن ۶ ماهگی ذخایر آهن فرزند شما رو به كاهش می‌رود. زمانی که غلات برنجی مورد تحمل و قبول فرزندتان قرار گرفت، سبزیجات و میوه را نیز می‌‌توان اضافه كرد. سبزیجاتی مثل سیب ‌زمینی، كدو تنبل، هویج و كدو سبز و میوه‌هایی مانند سیب و گلابی آب‌پز برای اولین بار گزینه‌های خوبی هستند. غذاهای جدید را یكی ‌یكی اضافه كنید و به ‌مدت ۲ روز تا تلاش بعدی برای ارائه غذای جدید صبر كنید. گوشت و مرغ را می‌توانید در حدود ۷ ماهگی به کودکان بدهید. غلات بر پایه جو دوسر و گندم همچنین برنج، ماکارانی و نان تست را از ۷ تا ۸ ماهگی ‌و تخم مرغ آب‌پز را از ۱۰ تا ۱۱ ماهگی به کودک بدهید. اغلب توصیه می‌شود کودکانی که سابقه‌ی خانوادگی آلرژی دارند، غذاهایی آلرژی‌زا  مانند تخم مرغ، بادام زمینی، مغزها، گندم، شیر و ماهی را دیرتر شروع کنند. اگر در خانواده‌ی شما یک آلرژی شناخته شده وجود دارد قبل از ارائه‌ی ماده غذایی جامد با پزشک خود مشاوره کنید.

• نوزادان چه زمانی می‌توانند لبنیات مصرف کنند؟

لبنیات همچون شیر، پنیر و ماست شامل حداقل ۱۰ ماده مغذی ضروری است که برای رشد و نمو فرزند شما اهمیت دارد. این مواد شامل ویتامین A، ویتامین B12، ریبوفلاوین، کلسیم، کربوهیدرات، منیزیم، فسفر، پروتئین، پتاسیم و روی است. لبنیات معمولاً به‌عنوان یک قسمت عمده در رژیم غذایی مورد نیاز برای رشد کودک است. شیر را در مقادیر کم در حدود ۸ ماهگی می‌توان به کودک داد. شیر را نباید جایگزین شیر مادر یا فرمولای شیرخوار به‌عنوان نوشیدنی اصلی کرد. ولی شما می‌توانید آن را در غلات بریزید یا آن را به فرنی تبدیل کنید. صبر کنید تا فرزندتان به ۱۲ ماهگی برسد سپس شیر را به‌عنوان یک نوشیدنی به او ارائه کنید. شیر پاستوریزه احتیاجی به جوشاندن قبل از ارائه به کودک ندارد. متخصصان شیر کم‌چرب را برای کودکان زیر دو سال مناسب نمی‌داند. برای کودکان زیر دو سال، چربی شیر یکی از منابع عمده‌ی انرژی، ویتامین‌های خاص و انواع چربی است. هنگامی ‌که کودک شما حدود ۸ ماهه است، توصیه می‌شود از ماست و پنیر نیز استفاده کند. پنیر را می‌توانید به صورت رنده شده با سبزیجات در سس پنیر همراه با گوشت استفاده کنید. می‌توانید این غذا را به ‌عنوان یک میان وعده‌ی تغذیه‌ای عالی، زمانی ‌که فرزند شما قادر به مصرف مواد غذایی با دست است به او ارائه کنید.

• بافت ماده‌ی غذایی باید چگونه باشد؟

از آنجایی که فرزند شما بزرگ‌تر می‌شود، مواد غذایی باید کمتر مخلوط و له شوند تا فرزند شما جویدن را بیاموزد. در ابتدا، مواد غذایی باید پوره یا به‌خوبی له شده باشند. در حدود سن ۷ تا ۸ ماهگی، فرزند شما باید آماده‌ی مصرف غذاهای له شده با توده‌ی کوچک و نرم باشد. وقتی فرزند شما توانایی گرفتن کامل اجسام را در دست خود یاد گرفت، از آن زمان می‌توانید غذاهای انگشتی را به فرزند خود ارائه دهید. در سن ۱۲ ماهگی فرزند شما باید قادر به مصرف غذاهای خورد شده (ریز و کمی‌درشت) را داشته باشد. برای جلوگیری از خفگی، از تکه‌های سخت کوچک مواد غذایی مثل مغزها و سبزیجات نپخته خودداری کنید و همیشه کودک خود را در هنگام مصرف مواد غذایی مشاهده کنید.

• آیا کودک می‌تواند غذای چرب بخورد؟

شیرخواران و کودکان کم‌سن به سرعت رشد می‌کنند. نوزادان و کودکان کم سن و سال بسیار سریع رشد می‌کنند و برای به دست‌آوردن انرژی به منابع چربی شیر کامل، پنیر، ماست و غذاهایی مانند تخم‌مرغ و گوشت احتیاج دارند. همچنین کودکان کم سن و سال به‌منظور تأمین اسیدهای چرب ضروری برای رشد مغزی سالم به بعضی از چربی‌ها در رژیم غذایی‌شان نیاز دارند.

• آیا می‌توان به نوزاد آبِ میوه داد؟

ضرورتی ندارد که آب‌میوه‌ها در رژیم غذایی نوزادان باشد. مواد مغذی از میوه‌های تازه‌ای که فیبر را به رژیم غذایی اضافه ‌می‌کنند، بهتر به ‌دست ‌آیند. آب‌میوه‌هایی که شکر بالایی دارند می‌توانند در پوسیدگی دندان دخیل باشند و در مقادیر بالا حتی می‌توانند باعث اسهال شوند.

• عدم تحمل لاکتوز در نوزادان چگونه است؟

عدم تحمل لاکتوز به طور نادر در نوزادان دیده می‌شود. شیر مادر در حقیقت میزان بالایی لاکتوز (بیشتر از شیر گاو) دارد. عدم تحمل لاکتوز می‌تواند بعد از یک بیماری شدید معده‌ای (عفونت روده‌ای-معده‌ای) ایجاد شود اما بعد از این‌که فرزند شما دوباره بهبود یافت محصولات لبنی باید به‌تدریج اضافه شوند. اکثر کودکان مبتلا به عدم تحمل لاکتوز حداقل قادر به مصرف بعضی از محصولات لبنی هستند. ماست دارای باکتری‌های طبیعی است که به هضم لاکتوز کمک می‌کند. پنیر که عملاً هیچ لاکتوزی ندارد، ممکن است همراه وعده‌های غذایی تحمل شود.

سخن آخر

همان طور که گفتیم رشد نوزادان مختلف به عوامل متفاوتی بستگی دارد. بنابراین شما نباید وزن نوزاد خود را با وزن نوزادان هم سن او مقایسه کنید. تنها معیار صحیح که می تواند طبیعی بودن روند رشد نوزاد شما را نشان دهد مقایسه پارامترهای رشد او با نمودار رشد استاندارد است که پزشک نیز در هر جلسه ویزیت نوزاد شما این کار را انجام می دهد.

مطالب مرتبط : وزن گیری و تغذیه نوزاد