سلامت و ایمنی, نوزاد و کودک
ضربان قلب طبیعی در نوزادان
آذر
قلب یکی از فعال‌ترین ماهیچه‌های بدن است که در سال اول زندگی کودک حدود 50 میلیون بار می‌تپد. طبیعی است که ضربان قلب کودک در حین بازی، خواب و رشد او تغییر کند. اما اگر ضربان قلب طبیعی نوزاد تندتر یا کندتر از آنچه که باید باشد، یا الگوی غیرعادی داشته باشد، چه اتفاقی می افتد؟ در این مقاله، قصد داریم در مورد رنج طبیعی ضربان قلب نوزاد و مشکلاتی که ممکن است داشته باشد، بیشتر توضیح دهیم.
قلب نوزادان به طور طبیعی، در هر دقیقه حدود ۱0۰ تا ۱6۰ بار ضربان دارد. در ارزیابی وضعیت اولیه نوزاد بلافاصله در بدو تولد، ضربان قلب شاخص مهمی می باشد و به عنوان یکی از معیارهای نمره آپگار نوزادان محسوب می شود.
بسیاری از والدین می‌دانند که باید ضربان قلب یا نبض خودشان در حدود ۶۰ تا ۱۰۰ ضربان در دقیقه باشد. اما شاید تعجب کنند اگر بدانند که معمولا فرزندان‌شان تعداد ضربان قلب یا نبض بیشتری دارند که این لزوما به معنی بی نظمی یا ضربان قلب نامنظم نیست. ضربان قلب در کودکان بسته به سن‌شان می‌تواند بین ۴۳ تا ۱۸۰ ضربه در دقیقه باشد. البته نوزادان دارای بیشترین تعداد ضربان قلب هستند که به مرور با بزرگ شدن کودک از نرخ ضربان قلب آنها کاسته می‌شود. ضربان قلب طبیعی و سالم در دوران جنینی نیز نشانه سلامتی و رشد طبیعی پیش از تولد سایر ارگان های نوزاد شما می باشد.
آگاهی از میزان ضربان قلب عادی و چگونگی بررسی نبض کودک به شما کمک می‌کند تا از نگرانی‌های بی‌مورد اجتناب کنید. علاوه بر این به تشخیص صحیح کاهش یا افزایش نبض کودک در زمان بیماری و اقدام به موقع برای درمان او نیز کمک می‌کند. برای آگاهی از حدود نرمال ضربان قلب و علل رایج در افزایش یا کاهش ضربان قلب در کودکان در این مقاله با بیبی ماما همراه باشید.
چگونه باید نبض کودک خود را بگیرید؟
ضربان قلب شما، همان نبض شما است که تعداد دفعات تپش قلب در هر دقیقه را نشان می‌دهند. شما می‌توانید نبض فرزند خویش را با قرار دادن انگشت سبابه خود روی مچ دست (شریان رادیال)، داخل گودی آرنج (راکیال یا بازویی)، روی گردن (شریان گردنی کاروتید) یا بالای پا (شریان ران یا فمورال) او اندازه گیری کنید. این قسمت‌ها بخش‌هایی از بدن را نشان می‌دهد که در آنها یک شریان قرار دارد.
شما می‌توانید تپش قلب کودکان را در این بخش‌های ذکر شده احساس کنید. زمانی که محل دقیق گرفتن نبض خود را یافتید، تعداد ضربه‌هایی را که در یک دوره ۶۰ ثانیه می‌شنوید یا احساس می‌کنید را بشمارید یا تعداد ضربه هایی را که در ۳۰ ثانیه احساس می‌کنید اندازه گرفته و سپس تعداد آنها را ۲ برابر کنید. برای محاسبه زمان از یک کرونومتر یا ساعت استفاده کنید.
بسیاری از تلفن‌های همراه دارای کرونومتر هستند که کار با آنها بسیار راحت است. همچنین می‌توانید برنامه‌هایی را برای گوشی خود دانلود کنید که مستقیما نبض را اندازه گیری می‌کنند. اغلب اوقات، در این نرم‌افزارها کافی است انگشت را روی لنز دوربین قرار داد تا ضربان قلب یا نبض شما اندازگیری شود. این نرم افزارها انتخاب خوبی برای بررسی نبض یا تپش قلب در کودکان و نوزادانی هستند که یافتن نبض آنها دشوار است.
تغییرات ضربان قلب کودک طبیعی است. با این حال، به طور کلی، ضربان قلب نرمال نوزاد با افزایش سن کاهش می‌یابد. به عنوان مثال، ضربان قلب 130 تا 150 ضربان در دقیقه، ضربان قلب طبیعی نوزاد تازه متولد شده است، اما برای یک کودک در سن مدرسه این تعداد ضربان سریع در نظر گرفته می‌شود. یک نوجوان ورزشکار ممکن است در هنگام استراحت ضربان قلب 50 داشته باشد اما در هنگام ورزش سنگین ضربان قلبش 180 باشد. برای بررسی نبض یا ضربان قلب فرزندتان، به آرامی ضربانش را در داخل مچ دست، در حالی که دست خمیده است یا کنار گردن قرار دارد، احساس کنید. نبض کودک را به مدت 15 ثانیه بشمارید و سپس در 4 ضرب کنید. عدد بدست آمده باید با جدول زیر تطابق داشته باشد:
| سن | تعداد ضربان در بیداری (ضربان در دقیقه) | تعداد ضربان در زمان خواب (ضربان در دقیقه) |
| تازه متولد شده | 100 تا 205 | 90 تا 160 |
| نوزاد | 100 تا 180 | 90 تا 160 |
| 1 تا 2 سال | 98 تا 140 | 80 تا 120 |
| 3 تا 5 سال | 80 تا 120 | 65 تا 100 |
| 6 تا 7 سال | 75 تا 118 | 58 تا 90 |
| نوجوان | 60 تا 100 | 50 تا 90 |
همانطور که مشخص است ضربان قلب کودک در خواب کاهش می‌یابد همچنین با افزایش سن، ضربان قلب طبیعی کم می‌شود. طبیعی است در خواب سبک نوزاد، ضربان بیشتر از خواب عمیق اوست.
دلایل نامنظم شدن ضربان قلب نوزاد
به طور معمول، سلول‌های ضربان‌ساز ویژه‌ی قلب، تکانه‌های الکتریکی را از حفره‌های بالایی به پایینی (دهلیزها و بطن‌ها) می‌فرستند، که به نوبت فشار می‌آورند و آرام می‌شوند تا خون را در سراسر بدن پمپاژ کنند. عوامل زیادی وجود دارند که می‌توانند بر این ریتم تأثیر بگذارند. به عنوان مثال، اینها شامل فعالیت بدنی، استرس یا هیجان می‌شود. تب، کم آبی و شرایط پزشکی مانند کم خونی در کودکان نیز می‌توانند نقش داشته باشند. بعلاوه برخی از داروها یا مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا و سایر نوشیدنی‌های حاوی کافئین نیز می‌تواند همین اثر را داشته باشد. عامل دیگر بیماری‌ها و شرایط مادرزادی است که در حین بارداری رخ می‌دهد و بر ماهیچه‌های قلب یا مسیرهای الکتریکی و نحوه پمپاژ آن تأثیر می‌گذارد.
تپش قلب چیست؟
به ضربان قلب بالاتر از ۱۶۰ – ۱۸۰ تپش قلب گفته می شود. به طور فیزیولوژیک و طبیعی، نوزاد هنگام شیر خوردن، دست و پا زدن و یا گریه کردن دچار افزایش ضربان قلب می شود. در بخش های مراقبت از نوزادان و در منزل، شایعترین علت تاکی کاردی(ضربان قلب بالا) نوزادان، هیپر ترمی (افزایش دمای بدن) می باشد. این افزایش دما می تواند ناشی از پوشش زیاد، بالا بودن دمای محیط خانه و قرار داشتن نوزاد در دستگاه انکوباتور باشد. در این مواقع توصیه می شود پوشش نوزاد و دمای خانه یا انکوباتور کم شود. گاهی اوقات این هیپرترمی می تواند در زمینه تب و سپسیس باشد. به همین جهت بررسی عفونت های اخیر در نوزادی که تاکی کاردی دارد، باید مد نظر باشد. تب با افزایش متابولیسم سلولها، نیاز آنها به اکسیژن را افزایش می دهد. قلب برای تامین این نیاز بیشتر، تعداد ضربان خود را افزایش می دهد تا خون بیشتری به سمت سلولها ی بدن، پمپاژ کند.
استرس و تپش قلب ناگهانی کودکان
معمولا کودکانی که بیش از حد درخصوص درس و مدرسه استرس داشته باشند به تپش قلب دچار خواهند شد. در واقع اگر دستگاه هولتر تشخیص دهد که این تپش قلب به دلیل مشکل قبلی و غیرطبیعی بودن عملکرد قلب نبوده، به احتمال زیاد به علت استرس و ترس در کودک به وجود امده است. در این شرایط معمولا پزشک متخصص روش های خاصی را برای رفع استرس به شما آموزش می دهد. در موارد شدیدتر هم ممکن است لازم باشد به یک روانشناس مراجعه کنید.
در واقع شما باید درک کنید که کودک تحمل بسیاری از اتفاقات را نداشته و ممکن است دچار حملات اضطرابی شود. به همین دلیل بهتر است تا حد ممکن به کودک خود کمک کنید که در برابر بسیاری از اتفاقات مختلف دچار وحشت و اضطراب نشود.
متاسفانه بسیاری از والدین استرس کودک را جدی نمی گیرند و فقط به انجام آزمایشات بیشتر برای تشخیص دقیق مشکل قلبی اصرار دارند. این آزمایشات کاملا غیر ضروری بوده و اگر مشکل جدی وجود داشته باشد حتما خود پزشک به شما اطلاع خواهد داد. توجه داشته باشید که در اکثر مواقع این ریتم های غیر طبیعی قلب با مصرف داروهای خاص و یا انجام روش درمانی خاصی به نام الکتروفیزیولوژی قلب قابل رفع می باشد. به همین دلیل اگر به موقع به پزشک متخصص مراجعه کنید جای نگرانی وجود ندارد. برخی مواقع با همان معاینه اولیه هم پزشک تشخیص می دهد که هیچ مشکل جدی وجود نداشته و شما را از نگرانی در خواهد آورد. در واقع وجود مشکلات قلبی حاد و جدی در کودکان به دلیل تپش قلب به ندرت پیش خواهد آمد و نیازی نیست در این خصوص خیلی هم نگران باشید.
درمان بی‌نظمی ضربان قلب طبیعی در نوزاد
اگرچه ضربان قلب غیرنرمال می‌تواند نگران کننده باشد، با این حال درمان‌هایی در دسترس هستند. بسیاری از مشکلات ریتم قلب را می‌توان با داروها کنترل کرد. دستگاه‌های کاشتنی مانند ضربان‌ساز مصنوعی نیز می‌توانند به منظم نگه داشتن ریتم قلب کمک کنند. گزینه‌های دیگر شامل جراحی اصلاحی و سایر روش‌ها مانند فرسایش با فرکانس رادیویی است که از امواج رادیویی برای گرم کردن سلول‌های قلبی خاص در قلب برای جلوگیری از عبور جریان‌های الکتریکی استفاده می‌کند.
تاثیر جنسیت بر ضربان قلب طبیعی نوزاد
جنسیت نوزاد در تپش قلب او موثر است. در تحقیقات انجام شده نتایج ثابت کرد که نوزادان هوشیار در جنسیت‌های مختلف از نظر ضربان قلب حیاتی نرمال با هم تفاوت دارند. ضربان قلب طبیعی نوزاد پسر به طور قابل توجهی کمتر از ضربان قلب طبیعی نوزاد دختر است. این نشان می‌دهد که ضربان قلب از بدو تولد به بعد به جنسیت نیز بستگی دارد.